Jaka wyglądać będzie Małopolska przyszłości? Jak przedstawiać się będzie struktura ludności województwa w najbliższych dekadach? Wiedza na ten temat odgrywa kluczową rolę w opracowywaniu strategii dalszego rozwoju regionu i planowania optymalnego wykorzystania zasobów.

Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2024 roku opracowaliśmy prognozy demograficzne dla województwa małopolskiego oraz jego powiatów i gmin do 2060 roku. Należy pamiętać, iż prognozy te wynikają jedynie z matematycznych obliczeń opartych na mniej lub bardziej prawdopodobnych założeniach. Zwykle opracowuje się kilka scenariuszy prognoz, obejmujących zarówno pesymistyczne, jak i optymistyczne przewidywania. Spośród tych scenariuszy wybiera się wariant optymalny, który mieści się pomiędzy wartościami skrajnymi. Niniejszy artykuł przedstawia dane wpisujące się w scenariusz optymalny.

Stan ludności

W najbliższych latach Małopolskę czeka zmniejszenie liczby ludności. Do 2030 roku wzrost liczby ludności będzie obserwowany tylko w województwach mazowieckim i pomorskim, a w kolejnych dekadach wszystkie regiony doświadczą regresu demograficznego. W stosunku do poziomu z końca 2022 roku do 2040 roku w Małopolsce ubędzie ok. 2,3% ludności, a do 2060 roku 10,0%.

Wykres. Prognozowana liczba ludności w województwie małopolskim w latach 2030 - 2060

Na poziomie powiatów proces redukcji populacji już trwa. Do 2040 roku spadek liczby ludności dotknie 18 powiatów i miast na prawach powiatu, a do 2060 roku jedynie powiaty krakowski, wielicki i miasto Kraków będą miały dodatnią dynamikę względem 2022 roku. W Tarnowie do 2060 roku ubędzie łącznie niemal 42 tys. mieszkańców, co stanowi około 40% populacji.

Zmiany na poziomie gminnym będą bardziej intensywne niż w przypadku powiatów. Do 2040 roku ponad 20-procentowy spadek liczby ludności grozi 8 gminom w Małopolsce. W ciągu kolejnych 10 lat liczba takich gmin wzrośnie do 41, a do 2060 roku do 76. Z drugiej strony, do 2040 roku w 51 gminach Małopolski liczba mieszkańców wzrośnie.

Prognozowane zmiany wskazują na rosnącą koncentrację ludności Małopolski w aglomeracji krakowskiej. Obecnie Kraków oraz powiaty krakowski i wielicki zamieszkuje ponad 36% mieszkańców województwa, a odsetek ten wzrośnie do ponad 42% w 2060 roku. Drugim zjawiskiem jest deurbanizacja, szczególnie widoczna w Tarnowie i Nowym Sączu, gdzie spadek liczby ludności w miastach jest skorelowany ze wzrostem w otaczających gminach. Z kolei w północnej części województwa zaobserwować można wyludnianie się gmin.

Mapa. Prognozowana zmiana liczby ludności w gminach województwa małopolskiego w 2060 w porównaniu do 2022

Struktura demograficzna

Oprócz zmian liczby ludności istotne są zmiany w jej strukturze. Prognozy wskazują na kontynuację procesu starzenia się społeczeństwa, z malejącą liczbą dzieci i młodzieży oraz rosnącą liczbą osób w wieku emerytalnym. Równocześnie maleje udział osób w wieku produkcyjnym. Powoduje to, iż w roku 2060 każda osoba w wieku produkcyjnym będzie miała na utrzymaniu jedną osobę w wieku nieprodukcyjnym. Ponadto, przyrost liczby starszych osób (85+) w stosunku do 2022 roku będzie znaczny: o około 140% w 2030 roku, 240% w 2040 roku, 260% w 2050 roku i prawie 340% w 2060 roku.

Zmiany w strukturze wiekowej uwidaczniają się w powszechnie używanym wskaźniku obciążenia demograficznego, definiowanego jako liczba osób w wieku nieprodukcyjnym (czyli przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym) na 100 osób w wieku produkcyjnym. Obrazować ma on liczbę osób dodatkowo utrzymywanych przez jednego pracującego (a właściwie stu pracujących).

Mapa. Prognozowany wskaźnik obciążenia demograficznego w gminach województwa małopolskiego w 2060 roku

Spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym wymusi zmiany w systemie edukacji – np. mniej liczebne klasy, nauka wyłącznie jednozmianowa i podniesienie jakości kształcenia. Zmniejszenie liczby osób w wieku produkcyjnym może wymagać aktywizacji zawodowej osób w wieku emerytalnym, cyfryzacji procesów, wykorzystania sztucznej inteligencji, innowacyjności oraz zatrudniania cudzoziemców. Z kolei rosnąca liczba osób w wieku poprodukcyjnym stawia wyzwania związane z zapewnieniem odpowiednich usług.

Źródło wykresów, map i infografiki: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Fot. domena publiczna