W Małopolsce w latach 2015-2021 zgłoszono 2822 wynalazki, 663 wzory użytkowe, udzielono 2238 patentów oraz przyznano 533 prawa ochronne na wzory użytkowe.

W przeliczeniu na liczbę ludności, w każdym ze wspomnianych praw własności intelektualnej, Małopolska znajduje się w pierwszej „czwórce” regionów Polski pod względem liczby zgłoszonych rozwiązań.

Wynalazczość w Małopolsce – informacje ogólne

Raport Małopolskiego Obserwatorium Rozwoju Regionalnego „Stan i struktura działalności wynalazczej w latach 2015-2021” skupia się na analizie czterech form praw własności przemysłowej (wynalazki, wzory użytkowe, patenty, prawa ochronne na wzory użytkowe) w Małopolsce.

Wynalazczość to twórcza działalność człowieka, w wyniku której powstają nowatorskie, oryginalne rozwiązania o charakterze użytkowym. Wytwory te, zarówno artystyczne, naukowe, jak i przemysłowe są własnością intelektualną i podlegają ochronie prawnej.

Województwo Małopolskie odgrywa istotną rolę w Polsce w zakresie działalności wynalazczej, a jako region znajduje się w pierwszej „czwórce” pod względem liczby zgłoszonych rozwiązań. W latach 2015-2021 odnotowano tu wzrost liczby zgłaszanych patentów, chociaż w przypadku wynalazków, wzorów użytkowych oraz praw ochronnych na wzory użytkowe dynamika była ujemna i niższa od średniej krajowej.

Większość nowatorskich rozwiązań pochodziła od podmiotów sektora gospodarki. Wyjątek stanowiły patenty, zgłaszane na dominującym poziomie przez sektor nauki, a dokładnie szkoły wyższe. Dla wynalazków i patentów przeważała państwowa forma własności, dla wzorów użytkowych i ich praw ochronnych – prywatna. Dziedziną techniki, w której zgłaszano najczęściej nowatorskie rozwiązania była inżynieria lądowa.

Wynalazki

Pod względem liczby zgłoszonych wynalazków, Małopolska z wynikiem 2822 znalazła się na trzecim miejscu w kraju po Mazowszu (5471) i Śląsku (3573). Najwięcej wynalazków w Małopolsce opracowano w dziedzinie inżynierii lądowej (222). Jest to również trend ogólnopolski – 1693 wynalazki z tej dziedziny. W Małopolsce dominowały jeszcze wynalazki z zakresu chemii materiałów podstawowych, tworzyw i metalurgii, pomiarów, innych maszyn specjalnych oraz transportu.

Największy odsetek wynalazków zgłosiła Akademia Górniczo-Hutnicza (48%). Sporą tendencję wzrostową wykazał Uniwersytet rolniczy (20% w 2021 r.). Wśród „innych” uczelni w 2021 r., jedynie Uniwersytet Pedagogiczny zgłosił wynalazki stanowiące 4% całości zestawienia.

Biorąc pod uwagę podział na powiaty, to najwięcej zgłoszonych wynalazków pochodziło z powiatu grodzkiego m. Kraków – 1871 (66%). Podobnie, w przeliczeniu na liczbę ludności Kraków zajął pierwsze miejsce ze wskaźnikiem – 269 wynalazki na 100 tys. ludności. Jeśli chodzi o dalsze miejsca w ilości zgłoszonych wynalazków, to zajęły je kolejno powiaty: krakowski (132), olkuski (86), wadowicki (83) i chrzanowski (76).

Wzory użytkowe

W badanym przedziale czasowym liczba zgłaszanych wzorów użytkowych sukcesywnie spadała, a w Małopolsce aż o 30% w stosunku do 2015 r. Jedynie w województwach podkarpackim i kujawsko-pomorskim odnotowano tendencją wzrostową. W okresie 2015-2021 łącznie zgłoszono w Polsce 6344 wzory użytkowe, a w Małopolsce 663 (10% wszystkich zgłoszonych w Polsce). Daje to jej trzecie miejsce wśród województw.

W przeliczeniu na 1 mln ludności, jest to 195 zgłoszonych wzorów użytkowych. Więcej mają tylko województwo śląskie (240) i mazowieckie (201). Średnia dla Polski wyniosła – 167. W 2021 r. na 1 mln mieszkańców przypadło 25 wzorów użytkowych. Uplasowało to województwo małopolskie na czwartym miejscu.

Najwięcej wzorów użytkowych w latach 2015-2021 było zgłaszanych przez podmioty przetwórstwa przemysłowego. W Małopolsce była to ponad połowa wszystkich zgłoszeń - 51%. Zdecydowanie mniejszy udział odnotowały sekcje: edukacja (8%), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (6%), handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów (6%) i budownictwo (3%).

Patenty 

W przeciwieństwie do zgłaszanych wynalazków i wzorów użytkowych, liczba przyznanych patentów w Polsce wzrosła w latach 2015-2021. Jedynym zniżkowym rokiem był 2020 r., w którym nastąpił gwałtowny spadek, najprawdopodobniej w wyniku pandemii. Najnowsze dane z 2021 r. pokazują spore odbicie i najwyższą wartość od 2016 r. – 3244 patenty. Łącznie w latach 2015-2021 w Polsce zgłoszono 19 926 patentów.

Każde z województw w latach 2015-2021 odnotowało przyrost udzielonych patentów. Największe zmiany zaszły w województwie podkarpackim, gdzie przyrost wyniósł – 144%. W Małopolsce było to 46%. Jest to lepszy wynik od średniej krajowej o 11 p. p. Również w dziewięciu powiatach województwa małopolskiego odnotowano dodatnią dynamikę. Najwyższa była w powiecie brzeskim (300%), nowotarskim (200%) i bocheńskim (150%). W Krakowie przyrost wyniósł 56%. Liczba udzielonych patentów wzrosła z 186 w 2015 r. do 191 w 2021 r.

Najwięcej patentów udzielono uczelniom technicznym. Na pierwszym miejscu znalazła się Akademia Górniczo - Hutnicza (58%), na drugim była Politechnika Krakowska (21%). Kolejne pozycje zajęły Uniwersytet Jagielloński (12%) i Uniwersytet Rolniczy  (7%). W przypadku dwóch ostatnich, ich udział wzrósł w 2021 roku do odpowiednio - 15% i 10%.

Prawa ochronne na wzory użytkowe

Małopolska w łącznej liczbie przyznanych praw ochronnych zajmuje 3. miejsce, po województwach śląskim i mazowieckim. W latach 2015-2021 w województwie małopolskim uzyskano 533 prawa ochronne na wzory użytkowe. Najwięcej przyznano w powiatach m. Kraków (200), m. Nowy Sącz (37) i oświęcimskim (37). W 2021 r. powiat m. Kraków ustanowił 40% wszystkich uzyskanych praw ochronnych na wzory użytkowe w województwie.

Liczba udzielonych praw ochronnych na wzory użytkowe w Małopolsce w 2021 r. zmalała o 22% w stosunku do 2015 r. Małopolska była jednym z 6 województw, które odnotowały spadek. Ostatni rok wykazał jednak znaczący wzrost udziału instytutów badawczych w Małopolsce (6% przy 4% dla kraju). Znacząco wzrósł również udział szkół wyższych (18%), natomiast zmalał udział podmiotów sektora gospodarki (64%).

Zdecydowanie najwięcej praw ochronnych na wzory użytkowe uzyskały przedsięwzięcia z zakresu inżynierii lądowej (Polska – 1081, Małopolska - 171), ponadto rozwiązania w dziedzinie: mebli, gier - 45, obsługi – 42, pomiarów – 35, obróbki termicznej, aparatury – 31 i transportu – 30.

Więcej informacji w raporcie.