Przedstawiamy wyniki ankiety z dyrektorami szkół i przedszkoli, które pokazują sytuację uczniów cudzoziemców w małopolskich placówkach oświatowych.

Przeprowadzone badanie pozwoliło na potwierdzenie postawionych na wstępie hipotez badawczych. Zauważono wyższe odsetki wskazań w zakresie trudności związanych z procesem nauczania oraz dobrostanem psychicznym w przypadku migrantów przymusowych z Ukrainy w odróżnieniu od pozostałych cudzoziemców.

Pozytywnie została zweryfikowana hipoteza dotycząca najistotniejszych trudności i potrzeb związanych z edukacją uczniów cudzoziemców. Bariera językowa oraz brak wystarczającej liczby pedagogów/nauczycieli, psychologów, logopedów, różnego rodzaju specjalistów, zwłaszcza tych znających język ojczysty ucznia cudzoziemca stanowi poważne wyzwanie. Istotnym jest również poziom przygotowania kadry szkolnej do kształcenia dzieci cudzoziemców.

Prezentujemy wybrane wnioski z badania. Zapraszamy do lektury całego raportu.

Skala migracji

Zdecydowana większość reprezentantów szkół i przedszkoli wskazała, że kształcą się w nich uczniowie cudzoziemcy (w sumie 68% respondentów, w tym najwięcej ze szkół ponadpodstawowych – 83%, 65% ze szkół podstawowych i 63% z przedszkoli). W większości doświadczenie to wiąże się z przyjęciem migrantów przymusowych z Ukrainy.

Rekrutacja do oddziałów klasowych

Zarówno migranci przymusowi z Ukrainy, jak i pozostali cudzoziemcy byli najczęściej od razu przyjmowani do klas ogólnych. W odpowiedziach otwartych wskazywano, że decyzja o przypisaniu ucznia do konkretnego oddziału wiązała się często z możliwościami logistycznymi placówki. W odniesieniu do obszaru funkcjonowania placówek zaobserwowano istotne różnice w przypadku szkół podstawowych, gdzie zarówno w zakresie migrantów przymusowych z Ukrainy, jak i pozostałych obcokrajowców placówki w Krakowie częściej organizowały naukę w oddziałach przygotowawczych w porównaniu zwłaszcza do obszarów wiejskich.

Wyzwania związane z edukacją uczniów cudzoziemców

Najistotniejszym problemem w kształceniu dzieci cudzoziemców jest bariera językowa, utrudniająca przede wszystkim proces nauczania, ale także kontakt z nauczycielem i rodzicem ucznia. We wszystkich typach placówek stosunkowo rzadko wskazywano na odpowiedź związanąz niewystarczającymi kompetencjami interkulturowymi nauczycieli (od 9% do 22% w poszczególnych typach placówek). Jednocześnie 49% reprezentantów ze szkół podstawowych i 43% ze szkół ponadpodstawowych wskazało na niewystarczające przygotowanie nauczycieli do pracy dydaktycznej z uczniami cudzoziemskimi, w odniesieniu do migrantów przymusowych z Ukrainy.

Wyzwania związane z dobrostanem emocjonalnym uczniów cudzoziemców

Dyrektorzy szkół najczęściej wskazywali na kwestie związane z przebytą traumą migracji i wojny oraz tęsknotą za krajem ojczystym i rodziną (na te odpowiedzi wskazało od około 45% do około 60% respondentów w poszczególnych typach placówek w odniesieniu do migrantów przymusowych z Ukrainy). Często wskazywano również na problemy związane z barierą językową, która utrudnia kontakt z rówieśnikami (szczególnie w przypadku przedszkoli i szkół podstawowych oraz uczniów cudzoziemców niebędących migrantami przymusowymi z Ukrainy) oraz, w przypadku szkół podstawowych i ponadpodstawowych, na trudności adaptacyjne w polskim systemie edukacji.

Organizacja pracy szkoły i przedszkola

Najistotniejszym wyzwaniem w obszarze organizacji pracy szkoły/przedszkola według przedstawicieli badanych placówek było ułożenie harmonogramu zajęć (55% wskazań wszystkich podmiotów). Na trudności związane z niewystarczającą liczbą psychologów wskazało 45% placówek, a około 30% na problemy wynikające z niewystarczającej liczby nauczycieli przedmiotowych/wychowania przedszkolnego oraz niewystarczającej wysokości środków finansowych na realizację dodatkowych zajęć.

Współpraca instytucjonalna

Dyrektorzy placówek, w których kształcą się migranci, najczęściej podejmują współpracę w tym zakresie z: organami prowadzącymi, kuratorium oświaty, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi oraz ośrodkami pomocy społecznej (przynajmniej około 90% wskazań na każdą z tych instytucji). Jakość tej współpracy jest jednocześnie średnio oceniana najwyżej przez ogół podmiotów.

Potrzeby w zakresie edukacji uczniów cudzoziemców

Strefa dobrostanu emocjonalnego pozostaje jedną z najpilniejszych potrzeb wsparcia uczniów cudzoziemców. Wśród potrzeb związanych z edukacją obcokrajowców dyrektorzy szkół najczęściej wskazywali na zapewnienie dodatkowego wsparcia psychologicznego. W odpowiedziach otwartych dyrektorzy podkreślali potrzebę znajomości języka ojczystego ucznia przez tych specjalistów.

Szkoły i przedszkola z Krakowa częściej zwracały uwagę na konieczność stworzenia systemowej i ogólnodostępnej bazy gromadzącej dobre praktyki, materiały i wskazówki dla nauczycieli oraz zwiększenie kompetencji interkulturowych pedagogów. Placówki z większych miast dostrzegały również potrzebę dodatkowego wsparcia logopedycznego.